Η εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος Συγκρούσεις και Συλλογικές Ταυτότητες: Ζητήματα Έρευνας (διδάσκουσα: Α. Μπάκα) του τμήματος Ψυχολογίας Α.Π.Θ, για το χειμερινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2016-2017. Συμμετέχοντες (αλφαβητικά): Γ. Βαχτσεβάνος, Ε. Βουνάτσου, Σ. Καλογιάννης, Ν. Μανώλας, Σ. Σαλιγκαρά, Ξ. Τηγανή, Θ. Φρειδερίκος.
Εισαγωγή
To κίνημα των λεσβιών, γκέι, μπαϊσέξουαλ, και
τρανστζέντερ/τρανσέξουαλ (LGBT)
αποτελείται από άτομα των παραπάνω κατηγοριών. Στην προηγούμενη εργασία«ΑΝΑΛΥΣΗ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥLGBTΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ: ΚΑΤΑΓΓΕΛΟΝΤΑΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ (βλ. εδώ)» μελετήσαμε
απόψεις, που καταγράφονται σε γκέι περιοδικά, για το κίνημα LGBT. Στην παρούσα εργασία εξετάζουμε
ως κύριο ερώτημα ποια είναι η άποψή τους και τι γνωρίζουν φοιτητές εκτός της LGBT κοινότητας.
Σύντομη
ιστορική αναδρομή
Ορόσημο στη δημιουργία
των πρώτων LGBT
συλλογικοτήτων αποτέλεσαν οι συγκρούσεις των ομοφυλόφιλων με την αστυνομία στο StonewallInn της Νέας Υόρκης του 1969.
Η πρώτη κινηματική ομάδα που δημιουργήθηκε ήταν το Gay Liberation Front (GLF) όπου συμμετείχαν κυρίως γκέι
άτομα και λεσβίες (Marotta,
2003) -συμπεριλαμβανομένων και κάποιων μεμονωμένων μπαισέξουαλ ατόμων (Beemyn,
2004)-ενώ την ίδια χρονιά εισχώρησαν για πρώτη φορά και transgender με πρωτεργάτρια την SylviaRivera (Stryker, 2004).
Στην Ελλάδα η πρώτη
ομοφυλόφιλη συλλογικότητα δημιουργήθηκε το 1976 υπό το όνομα Απελευθερωτικό
Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδος(ΑΚΟΕ), συμμετέχοντες του οποίου ήταν κυρίως
ομοφυλόφιλοι, ενώ στους κόλπους του δημιουργήθηκαν οι πρώτες λεσβιακές ομάδες.
Τέλος η πρώτη transgender
ομάδα είναι το Σωματείο Αλληλεγγύης Τραβεστί και Τρανσέξουαλ που δημιουργήθηκε
το 2005 (Τσαμπρούνης, 2008).
Επιμέρους
ερωτήματα έρευνας
Μετά από τόσα χρόνια
έντονης προσπάθειας και αγώνων του κινήματος για την διεκδίκηση δεδομένων, για
τους άλλους ανθρώπους, δικαιωμάτων αποφασίσαμε λοιπόν, να προσεγγίσουμε το
συγκεκριμένο θέμα μέσα από την ματιά Ελλήνων φοιτητών. Ειδικότερα, με αφετηρία
τις δράσεις του κινήματος προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε το παραπάνω ερώτημα με
έμφαση στις διακρίσεις, τα νομικά ζητήματα και άλλες γενικές ερωτήσεις περί της
ομοφυλοφιλίας. Τα ερωτήματα διαμορφώθηκαν ως εξής:
- i. Ποιες είναι οι γνώσεις και οι γνώμες των φοιτητών για τις δράσεις;
- ii. Πως προσεγγίζουν οι φοιτητές τα ζητήματα των διακρίσεων εις βάρος της LGBT κοινότητας;
- iii. Ποια είναι η θέση τους για νομικά ζητήματα που έχουν απασχολήσει για χρόνια την κοινότητα;
- iv. Ποια είναι η γνώμη τους πάνω σε γενικά θέματα σχετικά με την ομοφυλοφιλία;
Μέθοδος
Δείγμα
Το κεντρικό μας θέμα λοιπόν,
είναι η διερεύνηση γνώσεων και απόψεων φοιτητών για το LGBT κίνημα. Πραγματοποιήσαμε
συνεντεύξεις από 7 συμμετέχοντες από τους οποίους οι έξι ήταν άνδρες και η μια
ήταν γυναίκα. Οι συμμετέχοντες ήταν φοιτητές που σπουδάζουν και ζουν στη
Θεσσαλονίκη από ηλικία 18-23, από τους οποίους κανείς δεν ήταν μέλος την LGBT κοινότητας.
Διαδικασία
και Συλλογή δεδομένων
Η μορφή της συνέντευξης
ήταν ημι-δομημένη, δηλαδή οι ερωτήσεις
ήταν ημι-κατευθυνόμενες, δεν είχαν συγκεκριμένη σειρά και η διατύπωσή τους
μπορούσε να αλλάξει ανάλογα με τη ροή της συζήτησης (Καταρέλος, 2008). Οι
συνεντεύξεις μας αποτελούνταν από τριάντα ερωτήσεις συνολικά και δόθηκαν σε
άτομα του ευρύτερου κοινωνικού μας κύκλου. Συνολικά οι ερωτήσεις ήταν 30. Τα δεδομένα
μας συλλέχθηκαν μέσω κινητού τηλεφώνου και υπολογιστή με τη μέθοδο της
ηχογράφησης και στη συνέχεια ακολούθησε απομαγνητοφώνηση των δεδομένων των
συνεντεύξεων. Οι συνεντεύξεις και κατόπιν η απομαγνητοφώνηση πραγματοποιήθηκαν
μέσα στη διάρκεια μιας εβδομάδας. Έλαβαν χώρα είτε στο σπίτι του
συνεντευξιαζόμενου είτε του συνεντευκτή ώστε να μην υπάρχουν εξωτερικοί
περισπασμοί. Κατά μέσο όρο οι συνεντεύξεις διήρκησαν από 40 έως 50 λεπτά.
Ανάλυση
περιεχομένου
Για την ανάλυση των
παραπάνω ερωτημάτων χρησιμοποιήσαμε την μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου. H ανάλυση περιεχομένου, κατά την
Σακαλάκη (2008), είναι μια ποσοτική μέθοδος που αποσκοπεί στην καταγραφή της
μέτρησης της συχνότητας εμφάνισης συγκεκριμένων χαρακτηριστικών (π.χ. λέξεων, εννοιών
ή φράσεων). Η μονάδα κωδικοποίησης στη συνέντευξη ήταν η απάντηση που έδωσε το
άτομο σε κάθε ερώτηση. Οι πρώτες δύο ερωτήσεις ήταν εισαγωγικού
περιεχομένου και οι υπόλοιπες 28
διακρίθηκαν σε τέσσερις κατηγορίες: Δράσεις (10), Διακρίσεις(9), Νομικά
ζητήματα(5) και Προσωπικές απόψεις (4).
Στις Δράσεις συγκαταλέγονται οι
υποκατηγορίες: i)
απόψεις για δραστηριοποιήσεις (ερωτήσεις
3, 5, 9,12), ii)
γνώσεις για δραστηριοποιήσεις (4), iii)προσωπική συμμετοχή(6),iv) κινητοποίηση:
αίτια κινητοποίησης(10), αιτήματα κοινότητας(7) και αποτελέσματα
δραστηριοποίησης (11). Στις Διακρίσεις:
i)αντιδράσεις από άλλους(13), από το ίδιο το άτομο(14,15,16,21),ii)ελληνική κοινωνία: χάσμα γενεών(18), προβολή από ΜΜΕ(19),
σύγκριση Ελλάδας-Ευρώπης(20). Στα Νομικά
ζητήματα: i)
απόψεις για νομοσχέδιο κατά τη δικτατορία(22),
ii)υιοθεσία(23),iii)σύμφωνο συμβίωσης (24), iv)νομοσχέδιο
ισότητας(25) καιv)αστυνομική ταυτότητα των τρανς (26).
Τέλος, στις Προσωπικές απόψεις:i) Προσωπική επαφή (27), ii) Φύση
σεξουαλικού προσανατολισμού(28), iii) βαθμός
ρατσισμού ανάμεσα σε LGBT
μέλη (29), iv)
Ομοφυλόφιλοι ως αποδιοπομπαίος τράγος (30). Οι
ερωτήσεις 8 και 17 χρησιμοποιήθηκαν ως βοηθητικές για την διευκόλυνση της ροής
της συνέντευξης. Για ολόκληρες τις ερωτήσεις βλ. παράρτημα.
Αποτελέσματα
Δράσεις
Στην υποκατηγορία γνώσεις για δραστηριοποιήσεις όλοι οι
ερωτώμενοι ανέφεραν το pride.
Στις απόψεις για τις δραστηριοποιήσεις η πλειονότητα(5/7) θεωρεί ότι αυτό που
ενώνει τα άτομα της κοινότητας είναι το γεγονός ότι αποτελούν μειονότητα λόγω
του διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού ενώ οι άλλοι δύο το γεγονός ότι
περιθωριοποιούνται και απαξιώνονται. Όσον αφορά το Pride η
πλειονότητα του δείγματος έχει ουδέτερη άποψη (4/7), οι δύο συμφωνούν με αυτό,
γιατί θεωρούν ότι έτσι μπορεί να αναδειχθεί η διαφορετικότητα και να γίνει πιο
προοδευτική η κοινωνία, ενώ ο ένας διαφωνεί λόγω έλλειψης ερεθισμάτων από την
οικογένεια. Σχετικά με τον τρόπο που γίνεται η παρέλαση η πλειοψηφία(5/7)
δηλώνει ότι είναι προκλητικός και υπερβολικός σε σημείο που χάνεται το
ουσιαστικό νόημα και δεν υπάρχει αποτέλεσμα.
«Εε..
εντάξει θα έπρεπε να γίνεται, αλλά απ’ τη μια όχι τόσο προκλητικά όσο γίνεται τώρα..
δηλαδή.. ε, είναι σαν να θέλουν να προκαλέσουν.. δεν λέω ότι δεν θα έπρεπε να
το κάνουνε.. αλλά όταν ζητάνε να μην τους συμπεριφέρονται διαφορετικά και οι ίδιοι συμπεριφέρονται με τελείως
διαφορετικό τρόπο απ’ τα πρότυπα που
έχει η κοινωνία μας αυτές τις μέρες.. είναι λίγο κουλό» Άνδρας 21 ετών, συνέντευξη
1
Στη σύγκριση
επαρχίας-μεγαλούπολης όλοι πιστεύουν ότι υπάρχει διαφορά στην κινητοποίηση του
κινήματος. Στις μεγαλουπόλεις υπάρχει πληθυσμιακή διαφορά, περισσότερο ανοχή
και δεκτικότητα στο διαφορετικό, μεγαλύτερη ανωνυμία και ενημέρωση, ενώ στην
επαρχία υπάρχουν προκαταλήψεις, καταπίεση, φόβος και έμφαση στη παράδοση. Για
τους ανθρώπους που υποστηρίζουν το κίνημα όλοι έχουν θετική άποψη γιατί θεωρούν
ότι είναι άτομα που υπερασπίζονται την διαφορετικότητα και βοηθούν, αδιαφορώντας
για το στιγματισμό, την συλλογικότητα να διεκδικήσει τα δικαιώματα της. Στην
υποκατηγορία της προσωπικής συμμετοχής μόνο
ένας έχει συμμετάσχει σε εκδήλωση του κινήματος. Μελλοντικά ωστόσο, θα ήθελαν
οι περισσότεροι(6/7) να συμμετάσχουν είτε για λόγους αλληλεγγύης, είτε αν θεωρούσαν
ότι έτσι θα ενίσχυαν την αποτελεσματικότητα της εκδήλωσης. Ο ένας δεν θα
συμμετείχε γιατί δεν τον αφορά άμεσα και πιστεύει ότι θα στιγματιστεί. Η
τελευταία υποκατηγορία των δράσεων «κινητοποίηση» χωρίστηκε σε τρία μέρη. Στα «αίτια»
όλοι συμφωνούν για την ανάγκη κινητοποίησης διότι η LGBTκοινότητα βιώνει ρατσισμό,
διακρίσεις και καταπίεση, περιθωριοποιείται στον εργασιακό χώρο και στην
κοινωνική ζωή. Μέσω της κινητοποίησης μπορεί να διεκδικήσει το δικαίωμα στην ισότητα,
το γάμο και την αποδοχή. Μία άποψη ήταν ότι υπάρχει λόγος για την κινητοποίηση
μόνο για τα άτομα που δεν έχουν σχηματίσει ακόμα γνώμη και όχι για τα άτομα που
έχουν ακραίες και παγιωμένες αντιλήψεις. Στα «αιτήματα» οι περισσότεροι
είπαν ότι η LGBT
κοινότητα θέλει να διεκδικήσει μεγαλύτερη ελευθερία έκφρασης, ενώ οι υπόλοιποι
αναφέρθηκαν σε διεκδικήσεις που αφορούν ισότητα απέναντι στο νόμο, ίσες
ευκαιρίες στην εργασία, αντιμετώπιση ρατσισμού και αποδοχή. Στα «αποτελέσματα»
υπάρχει ομοφωνία στο γεγονός ότι έχει ευαισθητοποιηθεί η κοινωνία. Οι
περισσότεροι(4/7) είπαν ότι έχει καταφέρει να ευαισθητοποιηθεί μόνο η νέα γενιά,
ενώ αναφέρθηκε η άποψη ότι υπάρχει ευαισθητοποίηση κυρίως στις μεγάλες πόλεις.
«
Ναι.. τώρα πλέον ναι έχει γίνει, το έχει
καταφέρει και με το σύμφωνο συμβίωσης που πέρασε με νόμο και με το pride που άρχισε στην Ελλάδα.. οπότε
πιστεύω ναι σε ένα βαθμό αλλά όχι ολοκληρωτικά» Άνδρας 20 ετών, συνέντευξη 6
Διακρίσεις
Για την υποκατηγορία «αντιδράσεις από άλλους» η πλειοψηφία (6/7) θεωρεί ότι θα δεχόταν
αρνητική κριτική (κοροϊδία, χλευασμός) σε πιθανή συμμετοχή της σε κίνημα κυρίως
από την κοινωνία και λιγότερο από το στενό οικογενειακό περιβάλλον(1/6). Ο ένας
δεν πιστεύει ότι θα δεχόταν τέτοιου είδους αντίδραση. Στις «αντιδράσεις από το ίδιο το άτομο» όλοι
δήλωσαν ότι δεν θα είχαν πρόβλημα να δουν κάποιον γνωστό τους να συμμετέχει σε
μία εκδήλωση για την LGBT
κοινότητα. Πιο συγκεκριμένα, δεν θα υπήρχε καμία αλλαγή στην συμπεριφορά τους,
η αντίδρασή τους θα ήταν φιλική και μάλιστα ένας από τους ερωτηθέντες θα τον
επιβράβευε. Όλοι θα είχαν θετική αντίδραση στην περίπτωση που μάθαιναν ότι
κάποιο άτομο από το στενό τους περιβάλλον έχει διαφορετικό σεξουαλικό
προσανατολισμό. Τέσσερις θα το ενθάρρυναν και θα το υποστήριζαν ενώ δύο, παρά
την θετική τους αντίδραση, θα ένοιωθαν κάποια έκπληξη. Και οι εφτά ερωτηθέντες
αναφέρουν ότι έχουν ακούσει τουλάχιστον ένα περιστατικό ομοφοβικής επίθεσης. Οι
περισσότεροι ένοιωσαν ενόχληση, αμηχανία και οργή στο άκουσμα τέτοιων
περιστατικών. Δύο μάλιστα από αυτούς αναφέρουν και βιωματική εμπειρία.
«Ε,
στο λεωφορείο… πέρυσι ήταν; Ήταν 2 αγόρια, νέοι οι οποίοι καθόντουσαν μαζί και
φιλιόντουσαν… σε υπερβολικό βαθμό. Και άρχισε ο κόσμος και έλεγε: «ε σταματήστε
τουλάχιστον, αυτό είναι αηδία και φιλιέστε μπροστά μας και εντάξει είπαμε να
σας δεχθούμε αλλά μην το ξεφτιλίζουμε κιόλας». Και μετά κατέβηκαν στην επόμενη
στάση και ο ένας έκλαιγε[…]Δεν είχα θέμα εννοείται… αλλά θεωρώ ότι ήταν
υπερβολικό[…]Δεν είπα κάτι.[…]Αλλά ήταν άσχημο έτσι που τους έλεγαν και τους
έβριζαν και μετά έκλαιγε το άτομο αυτό.» Γυναίκα 23 ετών, συνέντευξη 4
Συνεχίζοντας με την ίδια υποκατηγορία σ’ ένα
υποθετικό σενάριο που φιλιέται ένα ομοφυλόφιλο ζευγάρι η αντίδραση των
περισσοτέρων(4/7) δεν θα ήταν διαφορετική από ότι στην θέαση ενός
ετεροφυλόφιλου ζευγαριού. Οι υπόλοιποι είχαν ελαφρώς διαφορετική
αντίδραση(3/7), όπως για παράδειγμα έκπληξη, λόγω έλλειψης αντίστοιχων
ερεθισμάτων. Και στις δύο περιπτώσεις όμως, θεωρούν ότι τέτοια υπερβολικά
θεάματα προσβάλλουν την δημόσια αιδώ.
Στην υποκατηγορία ελληνική κοινωνία και συγκεκριμένα στο χάσμα γενεών όλοι
υποστηρίζουν ότι η νεότερη γενιά έχει διαφορετικές απόψεις σε σχέση με τις
προηγούμενες. Αυτό συμβαίνει λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας (τηλεόραση,
διαδίκτυο), της παγκοσμιοποίησης, του
εκσυγχρονισμού της κοινωνίας και του υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου. Όσον αφορά
τη προβολή από τα Μ.Μ.Ε. η σχετική πλειοψηφία (4/7) θεωρεί ότι η LGBT κοινότητα ως θέμα προβάλλεται με
θετικό τρόπο ενώ οι υπόλοιποι(3/7) πιστεύουν ότι προβάλλεται και με θετικό και
με αρνητικό τρόπο. Τέλος, στη σύγκριση Ελλάδας-Ευρώπης όλοι πιστεύουν
ότι η ελληνική κοινωνία δεν συμβαδίζει με την ευρωπαϊκή, λόγω έλλειψης
ενημέρωσης και παιδείας.
Νομικά
Ζητήματα
Στις απόψεις για
το νομοσχέδιο κατά τη δικτατορία δόθηκαν απαντήσεις που χωρίζονταν σε δύο
άξονες. Οι μισοί σχολίασαν ως προς την αιτία ύπαρξης του νομοσχεδίου, ενώ οι
άλλοι μισοί το περιεχόμενό του.
«
Εντάξει τώρα χούντα ήταν,[…]δεν είχαν εισβάλλει ακόμα τα δυτικά πρότυπα, οπότε
η άποψη για τους ομοφυλόφιλους ήταν ουσιαστικά τελείως ποταπή,[…]. Χούντα τώρα,
στρατιωτικοί, στρατιωτική παιδεία δεν δέχονταν τίποτα άλλο πέρα από το πρότυπο
του ‘Έλληνα άνδρα […] οπότε όπως φυλάκιζαν τους κομουνιστές εεμ.. έτσι στο ίδιο
μήκος κύματος πιστεύω ήταν και οι υπόλοιποι νόμοι, δηλαδή δεν μου προκαλεί
καμία ιδιαίτερη έκπληξη…» Άνδρας, 20 ετών, συνέντευξη 6
Σχετικά με την υιοθεσία
τέσσερις ήταν θετικά προσκείμενοι με αυτήν. Οι μισοί από αυτούς (2/4) θεωρούν
ότι δεν υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στον σεξουαλικό προσανατολισμό των γονέων
και στην σωστή ανατροφή των παιδιών ενώ οι άλλοι μισοί (2/4) δήλωσαν ότι ένα
ζευγάρι είτε ομόφυλο είτε ετερόφυλο για να μπει στην διαδικασία της υιοθεσίας
σημαίνει ότι θα προσφέρει αγάπη και στοργή στο παιδί. Οι δύο ήταν διχασμένοι ως
προς το θέμα της υιοθεσίας καθώς θεωρούν ότι τα παιδιά ίσως να γίνουν θύματα
σχολικού εκφοβισμού και ο ένας διαφώνησε επειδή κρίνει τους ομοφυλόφιλους ως
λανθασμένα γονεϊκά πρότυπα. Όσον αφορά το σύμφωνο
συμβίωσης και οι επτά ήταν σύμφωνοι με την ψήφισή του, γιατί λύνει αρκετά
πρακτικά ζητήματα (π.χ. τα περιουσιακά), παρέχει ασφάλεια και αποτελεί βήμα
προς την αποδοχή. Αναφορικά με το νομοσχέδιο
ισότητας οι τέσσερις διαφωνούν με την επιβολή κυρώσεων, επειδή την θεωρούν
υπερβολική ποινή, μη αποτελεσματικό μέσο και πιστεύουν ότι στερεί την ελευθερία
γνώμης, ενώ οι τρεις συμφωνούν με αυτήν λόγω πιθανής μείωσης των ρατσιστικών
περιστατικών. Τέλος, στο θέμα παρεμπόδισης του δικαιώματος αλλαγής φύλου στην αστυνομική ταυτότητα των τρανς οι πέντε
διαφωνούν με αυτήν, γιατί θεωρούν ότι το φύλο αποτελεί καθαρά προσωπικό ζήτημα.
Οι υπόλοιποι είναι υπέρ της ταύτισης της βιολογικής με την αστυνομική
ταυτότητα.
Προσωπικές
απόψεις
Προχωρώντας στην κατηγορία των προσωπικών απόψεων (και συγκεκριμένα στην προσωπική επαφή) όλοι ανέφεραν ότι γνώριζαν κάποιο άτομο με
διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Κανείς ωστόσο δεν ανέφερε ότι γνωρίζει
τρανς άτομο. Όσον αφορά την φύση του
σεξουαλικού προσανατολισμού έξι από τους επτά θεώρησαν ότι παίζουν ρόλο
τόσο περιβαλλοντικοί/κοινωνικοί όσο και βιολογικοί παράγοντες. Μόνο ένας
ανέφερε τους βιολογικούς παράγοντες ως μοναδική αιτία. Για το βαθμό ρατσισμού ανάμεσα σε LGBT μέλη όλοι
συγκλίνουν στο ότι οι τρανς βιώνουν τον μεγαλύτερο ρατσισμό από τους υπόλοιπους,
επειδή θεωρείται ίσως η πιο ανοίκεια και ακραία μορφή σεξουαλικότητας από τις
άλλες. Τέλος, με βάση το απόσπασμα της Μάτσα η συντριπτική πλειοψηφία συμφωνεί
με το γεγονός ότι οι ομοφυλόφιλοι μπορούν να αποτελέσουν μέρος αυτής της
κατηγοριοποίησης (πιθανή απειλή για το σύστημα) εκτός από έναν ο οποίος
διαφωνεί διότι δεν τους θεωρεί μειονότητα.
«Αν
θα μπορούσαν.. νομίζω υπήρξανε κιόλας ομοφυλόφιλοι σε τέτοια κατηγορία, επί
χούντας που λέγαμε ας πούμε[…] ναι συμφωνώ[…] όσο πιο μεγάλη ομοιογένεια
υπάρχει μεταξύ των ατόμων, όσο λιγότερο διαφορετικοί είμαστε τόσο πιο εύκολα
μπορούν να προβλεφθούν οι κινήσεις μας..ας πούμε να ελεγχθούν. Ναι θεωρώ ότι
μπορούν να συγκαταλεχθούν σε αυτήν την κατηγοριοποίηση σαν μειονοτική ομάδα.»
Άνδρας 19 ετών, συνέντευξη 5
Συζήτηση
Ξεκινώντας με την ερμηνεία των αποτελεσμάτων των συνεντεύξεων,
όσον αφορά τις δραστηριοποιήσεις του κινήματος, οι ερωτηθέντες γνώριζαν μόνο το
pride.
Βασικό στοιχείο των απαντήσεων, ωστόσο, για το πώς αξιολογούν την παρέλαση
είναι η προκλητικότητα. Ενδεχομένως, να είναι αυτό ένας από τους βασικούς
λόγους που γνωρίζουν συγκεκριμένα το pride. Το γεγονός ότι οι 6/7 μέχρι στιγμής δεν έχουν
συμμετάσχει σε κάποια εκδήλωση του κινήματος εξηγείται πιθανότατα λόγω ελλιπούς
ενημέρωσης για τις υπάρχουσες δραστηριοποιήσεις του. Από την άλλη μεριά το
γεγονός ότι θα ήθελαν όλοι να συμμετάσχουν μελλοντικά θεωρούμε ότι εξηγείται με
βάση την θεωρία της Διάχυσης της Ευθύνης κατά την οποία ένα άτομο αναθέτει την
ευθύνη για ένα ζήτημα σε άλλους (Darley & Latane, 1968). Στην προκειμένη
περίπτωση οι ερωτηθέντες πιθανόν να μην έχουν συμμετάσχει ακόμα γιατί θεωρούν
ότι κάποιοι άλλοι θα ενεργήσουν για τη θέση τους. Ο φόβος στοχοποίησης ίσως να
αποτελεί ενισχυτικό παράγοντα αυτής της συμπεριφοράς. Αξιοσημείωτο είναι επίσης,
το γεγονός ότι όλοι θεωρούν ότι θα δέχονταν αρνητική κριτική από τους άλλους
εφόσον θα συμμετείχαν σε κάποια δραστηριοποίηση, ενώ κανείς δε δηλώνει ότι ο
ίδιος θα είχε αρνητική στάση για κάποιον που θα συμμετείχε. Η πραγματικότητα
πάντως δείχνει πως η LGBT
κοινότητα
είναι ένα κίνημα που μάχεται χρόνια κατά της βίας και του ρατσισμού εις βάρος της.
Αυτή η αντίφαση παρατηρείται και σε έρευνες μέτρησης στάσεων, οι οποίες απέχουν
από την πραγματική συμπεριφορά, και ερμηνεύεται με την τάση του συνεντευξιαζόμενου
να ωραιοποιεί τις απαντήσεις του μπροστά σ’ έναν ερευνητή (π.χ. «ένας ρατσιστής μπροστά σε έναν φιλελεύθερο
ερευνητή») (Wetherell,
2005).
Επίσης, παρατηρήσαμε, όπως και στην προηγούμενη μας
εργασία, τον κύριο ρόλο της τεχνολογίας σε συνάρτηση με τα ΜΜΕ (πληθώρα πληροφοριών) στην διαμόρφωση απόψεων της νεολαίας καθορίζοντας
έτσι μια νέα τάξη πραγμάτων. Αντιφατικό είναι ακόμη το ότι οι
συνεντευξιαζόμενοι αν και αξιολογούν θετικά το επίπεδο ευαισθητοποίησης της
Ευρώπης σε LGBT
θέματα,
διατυπώνουν προβληματισμούς για το θέμα της υιοθεσίας το οποίο είναι
θεσμοθετημένο σε αυτήν. Επιπλέον, η διάσταση απόψεων μεταξύ συμφώνου συμβίωσης
και υιοθεσίας πιθανόν να έγκειται στην εμπλοκή ενός παιδιού και στην «σωστή»
ανατροφή του, ζήτημα που δεν θίγεται στο σύμφωνο συμβίωσης. Ακόμη ενδιαφέρον
είναι το γεγονός ότι οι συνεντευξιαζόμενοι τάσσονται κατά των τιμωρητικών
μεθόδων τόσο όταν ο τιμωρούμενος είναι ομοφυλόφιλος (νομοσχέδιο χούντας) όσο
και όταν είναι ρατσιστής-ομοφοβικός (νομοσχέδιο ισότητας). Τέλος, το ότι κανείς
από τους συμμετέχοντες δε γνώριζε κάποιο τρανς άτομο, ίσως να εξηγεί το ότι
πιστεύουν ότι είναι η ομάδα που δέχεται το μεγαλύτερο ρατσισμό επειδή δεν έχουν
εξοικειωθεί με την παρουσία τους.
Συνοψίζοντας, διερευνώντας το κεντρικό μας ερώτημα,
διαπιστώσαμε ότι αν και οι φοιτητές δεν είναι τόσο ενημερωμένοι σχετικά με το LGBT κίνημα,
σε γενικές γραμμές εξέφρασαν θετικές σκέψεις για αυτό. Ωστόσο το μικρό μέγεθος
του δείγματος της παρούσας έρευνας πιθανόν να αποτελεί περιοριστικό παράγοντα
γενίκευσης των αποτελεσμάτων.
Βιβλιογραφία
Beemyn, G., B.
(2004). Bisexual Movements. Στο Archives of the glbtq Encyclopedia Project. Ανακτήθηκε
από http://www.glbtqarchive.com/ssh/bisex_movements_S.pdf
Darley, J. M.,
& Latane, B. (1968). Bystander intervention in emergencies: diffusion of
responsibility. Journal of Personality and Social Psychology,
8, 377-383.
Καταρέλος, Δ., Ι. (2008). Η συνέντευξη και το
ερωτηματολόγιο. Στο Παπαστάμου, Σ. (επιμ.), Εισαγωγή
στην Κοινωνική Ψυχολογία: Επιστημολογικοί προβληματισμοί και μεθολογικές
κατευθύνσεις (1ος τόμος). Αθήνα: Πεδίο.
Marotta, T. (2003).
Gay Activists Alliance. Στο
Stein, M. (επιμ.), Encyclopedia
of Lesbian, Gay, Bisexual and Transgendered History in America (Vol. I, pp.
427-430). New York, NY: Charles Scribner’s Sons.
Σακαλάκη, Μ.
(2008). Η
ανάλυση περιεχομένου. Στο Παπαστάμου, Σ. (επιμ.), Εισαγωγή στην Κοινωνική Ψυχολογία: Επιστημολογικοί προβληματισμοί και
μεθολογικές κατευθύνσεις (1ος τόμος). Αθήνα: Πεδίο.
Stryker, S.
(2004). Transgender Activism. Στο Archives of the glbtq Encyclopedia Project. Ανακτήθηκε
από http://www.glbtqarchive.com/ssh/transgender_activism_S.pdf
Τσαμπρούνης, Δ. (2008). Η ιστορία του
Λεσβιακού-Γκέι-Αμφί & Τρανς Κινήματος στην Ελλάδα: Μια Πρώτη Αποτίμηση.
Αθήνα: Futura.
Wetherell, M. (2005). Ταυτότητες, ομάδες και
κοινωνικά ζητήματα. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Παράρτημα
Εισαγωγή:
Η
συνέντευξη γίνεται στα πλαίσια του μαθήματος «Συγκρούσεις και Συλλογικές
Ταυτότητες: Ζητήματα Έρευνας». Με την συγκατάθεση σου θα ηχογραφηθεί η
συνέντευξη για τους σκοπούς του μαθήματος. Τα στοιχεία σου θα παραμείνουν
ανώνυμα. Οποιαδήποτε ερώτηση δεν κατανοήσεις μπορείς να ζητήσεις διευκρινήσεις.
Αν κάποια στιγμή θελήσεις για κάποιο λόγο να διακόψουμε την συνέντευξη, μπορείς
ελεύθερα να το κάνεις. Επίσης, όποια ερώτηση δε θέλεις τυχόν να απαντήσεις,
μπορείς να μου το πεις και να προχωρήσουμε στην επόμενη. Το θέμα που θα
ασχοληθούμε αφορά δράσεις της LGBT
κοινότητας. Ξεκινάμε;
1) Αρχικά
θα ήθελες να μου πεις κάποια πράγματα για τον εαυτό σου (ηλικία, όνομα, από πού
είσαι, σχολή);
2) Είπαμε
προηγουμένως ότι θα ασχοληθούμε με τις κινηματικές δράσεις της LGBT κοινότητας. Γνωρίζεις τι είναι;
i.
Αν δε γνωρίζει, εξήγηση: Είναι η
κοινότητα που περιλαμβάνει λεσβιακά, ομοφυλόφιλα, αμφισεξουαλικά και
τρανσεξουαλικά άτομα. Δραστηριοποιείται, ως κίνημα κυρίως μετά το 1969 με
αφετηρία τις Η.Π.Α. Στην Ελλάδα έφτασε αρχικά το 1976.
ii.
-Tι
γνωρίζεις; / Από πού έχεις ενημερωθεί;/ Γνωρίζεις σε τι αναφέρεται ο κάθε όρος;
/
Δράσεις:
3) τι
πιστεύεις ότι ενώνει αυτά τα άτομα μεταξύ τους;
4) Τι
γνωρίζεις για τις δραστηριοποιήσεις του κινήματος;
5) Έχεις
ακούσει για το Pride;
(Τι έχεις ακούσει; Τι γνώμη έχεις για αυτό;)
6) Έχεις
συμμετάσχει ποτέ σε κάποια δράση/ εκδήλωση/ ενημέρωση σχετικά με το κίνημα;
i.
Αν ναι, που και τι αποκόμισες;
ii.
Αν όχι θα ήθελες να συμμετάσχεις; (τι θα
σε παρακινούσε;)
7) Έχεις
προσπαθήσει ποτέ να καταλάβεις τι θέλει να περάσει το LGBT κίνημα μέσα από τις δράσεις του;
8) Πως
αξιολογείς τη δραστηριοποίηση/ κινητοποίηση της συλλογικότητας σε μία πόλη όπως
η Θεσσαλονίκη;[1]
9) Νομίζεις
πως υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε μία μεγάλη πόλη και σε μία της επαρχίας;
10) Πιστεύεις
ότι υπάρχει λόγος για την κινητοποίηση αυτών των ατόμων; Γιατί;
11) Πιστεύεις
ότι έχει καταφέρει να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία; Σε ποιους τομείς;
12) Τι
γνώμη έχεις για τους ανθρώπους που υποστηρίζουν ένα τέτοιο κίνημα;
Διακρίσεις:
13) Η
πιθανή συμμετοχή σου σ’ ένα τέτοιο κίνημα πιστεύεις θα σε στοχοποιούσε ως
άτομο;
14) Αν
έβλεπες κάποιο γνωστό σου σε κάποια εκδήλωση ή δράση, όπως το pride, τι θα σκεφτόσουν και πώς θα
αντιδρούσες;
15) Αν
μάθαινες ότι κάποιο άτομο από το στενό σου περιβάλλον έχει διαφορετικό
σεξουαλικό προσανατολισμό πως θα αντιδρούσες;
16) Έχεις
βρεθεί ποτέ μπροστά ή έχεις ακούσει κάποιο περιστατικό ομοφοβικής επίθεσης; Πώς
αντέδρασες;
17) Θεωρείς
ότι τους αξίζει η ρατσιστική συμπεριφορά που υφίστανται;[2]
18) Πιστεύεις
ότι η τωρινή γενιά έχει αλλάξει τις απόψεις της σε σχέση με τις προηγούμενες
στον ελλαδικό χώρο πάνω στην ομοφυλοφιλία; (Τι πιστεύεις ότι έπαιξε ρόλο;)
19) Έχεις
παρατηρήσει να προβάλλεται το θέμα της LGBTκοινότητας από τα ΜΜΕ; Με τι τρόπο;
20) Θεωρείς
ότι συμβαδίζει η ελληνική κοινωνία με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες ως προς
την αντιμετώπιση του θέματος; Για ποιο λόγο;
21) Υποθετικά
περπατάς στον δρόμο και βλέπεις δύο άτομα του ίδιου φύλου να φιλιούνται. Η
αντίδρασή σου θα ήταν διαφορετική από το να έβλεπες την ίδια σκηνή με δύο άτομα
διαφορετικού φύλου;
Νομικά Ζητήματα:
22) Σύμφωνα
με το νόμο «περί της εξ αφροδισίων νοσημάτων προστασίας και ρυθμίσεως συναφών
θεμάτων» επί χούντας οι ομοφυλόφιλοι απειλούνταν με ενός χρόνου φυλάκιση και
εξορία, αν τους συνελάμβανε η αστυνομία να αναζητούν σύντροφο. Θα ήθελες να το
σχολιάσεις;
23) Στην
δεκαετία που διανύουμε οι ομοφυλόφιλοι κατηγορούνται για το ότι αποτελούν
λανθασμένα γονεϊκά πρότυπα. Αυτός είναι και ένας από τους κύριους λόγους που
δεν έχει κατοχυρωθεί ακόμη νομικά η υιοθεσία στην Ελλάδα. Ποια είναι η άποψή
σου για αυτό το θέμα;(πως βλέπεις τους ομοφυλόφιλους ως γονείς)
24) Τον
Δεκέμβρη του 2015 ψηφίστηκε στην Ελλάδα το σύμφωνο συμβίωσης για τους
ομοφυλόφιλους. Γνωρίζεις τι είναι;
i.
Αν όχι, εξήγηση: Προβλέπει πλήρη
πρόσβαση σε όλα τα περιουσιακά και κληρονομικά δικαιώματα του συντρόφου τους,
ωστόσο δεν δίνεται για το δικαίωμα γάμου ή κοινής υιοθεσίας παιδιού.
Κάποιοι συμφώνησαν με
την αναγκαιότητα του, ενώ άλλοι διαφώνησαν πλήρως με την κατοχύρωση του. Ποια
είναι η άποψή σου για το θέμα;
25) Επίσης,
είναι υπό συζήτηση το νομοσχέδιο ισότητας που προβλέπει νομικές κυρώσεις(χρηματικό πρόστιμο μέχρι και
ποινή φυλάκισης) σε όσους εκδηλώνουν ρατσιστικές συμπεριφορές
(συμπεριλαμβανομένων και των ομοφοβικών). Θεωρείς ότι όντως πρέπει να
επιβάλλονται κυρώσεις σε αυτά τα άτομα;
26) Τα
τρανς άτομα δεν μπορούν να αλλάξουν το φύλο στην ταυτότητα τους αν δεν έχουν
υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου. Πως βλέπεις την παρεμπόδιση
ενός τέτοιου προσωπικού ζητήματος από τον νόμο (εργασία);
Προσωπικές απόψεις:
27) Γνωρίζεις
κάποιο άτομο που να είναι γκέι, τρανς, μπαισέξουαλ ή λεσβία;
28) Κατά
την γνώμη σου το να είναι κάποιος γκέι, μπάι τρανς ή λεσβία οφείλεται σε
βιολογικούς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες;
29) Γενικά
τα LGBT
άτομα βιώνουν ρατσισμό. Πιστεύεις ότι υπάρχει διαφορά στο βαθμό του ρατσισμού
ανάμεσα στους γκέι, στις λεσβίες, στους μπάι και στους τρανς.
30) Η
Κατερίνα Μάτσα (ψυχίατρος-ψυχοθεραπεύτρια) γράφει[3]:
«Ο «Άλλος», ο «ξένος», ο «διαφορετικός», αντιμετωπιζόταν πάντα από την κυρίαρχη
εξουσία ως εν δυνάμει απειλή για το σύστημα και κατά συνέπεια ως εγκληματίας,
ως τέρας, ως μίασμα που η θέση του ήταν εξ ορισμού στο περιθώριο. Μέσα στην
ιστορική πορεία της ανθρωπότητας στο κοινωνικό περιθώριο βρέθηκαν κατά καιρούς
οι μάγισσες, οι ταχυδακτυλουργοί, οι πόρνες, οι αλήτες, οι Εβραίοι, οι ανάπηροι,
οι τρελοί και άλλοι.» Θεωρείς ότι
και οι ομοφυλόφιλοι μπορούν ως
μειονοτική ομάδα να γίνουν μέρος της
παραπάνω κατηγοριοποίησης;
[1] Αποτελεί
βοηθητική ερώτηση στην 9
[2]Αποτελεί
βοηθητική ερώτηση της 16
[3]Για
περισσότερα βλ.
http://www.psyspirosi.gr/2009-03-13-13-18-18/144-2009-04-02-11-53-06.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου